Το Πατρινό Καρναβάλι είναι η μεγαλύτερη αποκριάτικη εκδήλωση στην Ελλάδα. Μετρά 180 χρόνια ιστορίας.
Το καρναβάλι, όπως και οι περισσότερες αποκριάτικες εκδηλώσεις στη Μεσόγειο και τα Βαλκάνια συνδέονται με αρχαίες παγανιστικές εκδηλώσεις και ιεροτελεστίες, όπως αυτές προς τιμή του Διονύσου.
Μέσα στην καρδιά του χειμώνα, οι πιστοί με ειδικές γιορτές επικαλούνται τη θεότητα, η οποία ξαναγεννιέται για να φέρει και πάλι την Άνοιξη.
Οι περισσότερες απόψεις συγκλίνουν στο ότι αφετηρία του Πατρινού Καρναβαλιού υπήρξε ο πρώτος αποκριάτικος χορός μετά την απελευθέρωση, που δόθηκε το 1829 στην οικία του εμπόρου Μωρέττη.
Πολύ γρήγορα στήθηκαν στην πόλη διάφοροι αποκριάτικοι χοροί μεταμφιεσμένων που γίνονταν σε διάφορα αρχοντικά της Πάτρας, ενώ στις αρχές του 20ού αιώνα μεταφέρονται σε κινηματογραφικούς και θεατρικούς χώρους όπως το ΙΝΤΕΑΛ, το ΠΟΛΥΘΕΑΜΑ και το ΑΧΑΪΚΟΝ και αργότερα, το 1923 το ΠΑΝΘΕΟΝ.
Το Πατρινό Καρναβάλι επηρεάστηκε στη γέννησή του από τις γαλλικές δυνάμεις του στρατηγού Μαιζών που μετέφεραν από την πατρίδα τους τα δικά τους αποκριάτικα έθιμα, αλλά και από τους Επτανήσιους που συνέρρευσαν στην Πάτρα μετά την ένωση των Ιονίων Νήσων κουβαλώντας μαζί τους αστείρευτο κέφι, ζωντάνια και ευρηματικότητα.
Ιδιαίτερη συμβολή στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του Πατρινού Καρναβαλιού, είχε το λιμάνι της πόλης και οι επαφές που ανέπτυξαν οι Πατρινοί με τη Δύση, κυρίως με την γειτονική Ιταλία και τα περίφημα καρναβάλια της Βενετίας. Επηρεάστηκε επίσης αργότερα και από το καρναβάλι της Βενετίας με το οποίο ήρθαν σε επαφή οι Πατρινοί χάρη στη μεγάλη ακμή του λιμανιού τους που τους έδωσε την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με το δυτικό πολιτισμό.
Και καθώς η πόλη πλούτιζε και ο κόσμος ευημερούσε οι καρναβαλικές εκδηλώσεις έγιναν πιο εκλεπτυσμένες, αλλά και πιο φαντασμαγορικές. Το 1870 εμφανίζονται τα πρώτα καρναβαλικά άρματα τα οποία είναι αποκλειστικά κατασκευές ιδιωτών.
Την περίοδο της Μπέλ Επόκ, κυρίως την πρώτη δεκαετία του 1900, το καρναβάλι αρχίζει να αποκτά ταυτότητα, ενώ για πρώτη φορά παίρνουν μέρος σε αυτό, άτομα απ’ όλες τις κοινωνικές τάξεις. Το 1900, το 1907, το 1909 γίνονται πολύ επιτυχημένα καρναβάλια και μάλιστα συμμετέχουν για πρώτη φορά άνθρωποι κάθε καταγωγής και από κάθε κοινωνική τάξη.
Τότε καθιερώνεται ο αυγοπόλεμος με κέρινα αυγά γεμάτα κομφετί, που θεωρείται ο πρόδρομος του σημερινού σοκολατοπόλεμου.
Στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια η κατάσταση δεν βελτιώνεται αισθητά, μόνο σποραδικές εκδηλώσεις μαρτυρούν την έλευση του Καρναβαλιού. Προφανή εξαίρεση αποτελούν τα εντυπωσιακότατα και ωραιότατα καρναβάλια των ετών 1938 και 1939.
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και ο συνακόλουθος εμφύλιος θα φέρουν μια δεκαετή αναγκαστική διακοπή.
Οι πλέον απαισιόδοξοι προεξοφλούν την αποτυχία: “τίποτα δεν θα είναι όπως παλιά”. Κι όμως το καρναβάλι ξαναγεννιέται. Οι πρωτοπόροι μουσικοί όμιλοι “Ορφέας” και “Πατραϊκή Μαντολινάτα” έχουν τα ηνία της προσπάθειας .
Το πατρινό καρναβάλι επιστρέφει στις ζωές των πατρινών αλλά και όλων των Ελλήνων, ιδίως όμως όσων είχαν την οικονομική δυνατότητα (κυρίως εύποροι Αθηναίοι) να ταξιδέψουν στην Πάτρα για να συμμετάσχουν στο καρναβάλι, όπως και στα περίφημα Μπουρμπούλια.
To 1956 το καρναβάλι γίνεται στόχος επιθέσεων χριστιανικών και άλλων ηθικιστικών οργανώσεων, που παραπληροφορημένες καταφθάνουν στην Πάτρα από άλλες περιοχές της Ελλάδας μεσούντος του καρναβαλιού για να καταγγείλουν όργια, διαφθορά, “Σόδομα και Γόμορρα” αλλά εμποδίζονται από την αστυνομία .
Οι εντελώς ανυπόστατες κατηγορίες συναντούν την αδιαφορία ή την ενόχληση των Πατρινών και των επισκεπτών του καρναβαλιού. Είναι χαρακτηριστικό πως η τοπική εκκλησία δεν συμμερίζεται τις απόψεις των ταραξιών αφού γνωρίζει πως το καρναβάλι είναι μια εντελώς αθώα ψυχαγωγική εκδήλωση. Ακόμα, την ίδια εποχή σε ορισμένες περιπτώσεις επιβάλλεται άνωθεν λογοκρισία σε ορισμένες καρναβαλικές κατασκευές των οποίων το καυστικό πνεύμα έθιγε τα κακώς κείμενα. Τέλος το 1964 χρονιά θανάτου του βασιλιά Παύλου το Καρναβάλι θα ματαιωθεί.
Οι λιγοστές παραφωνίες με κανέναν τρόπο δεν σκιάζουν τη μεγαλοπρέπεια του καρναβαλιού το οποίο γνωρίζει πια μέγιστη πανελλαδική καταξίωση ενώ προσελκύει και το βλέμμα ορισμένων διεθνών ΜΜΕ. Το 1966 το καρναβάλι τίθεται σε νέες βάσεις. Ο δημοσιογράφος Νίκος Μαστοράκης φέρνει στην Πάτρα το Κυνήγι του Κρυμμένου Θησαυρού στο οποίο παίρνουν μέρος 94 Πατρινοί και επισκέπτες με τα αυτοκίνητα τους. Πρώτη νικήτρια αναδεικνύεται η ομάδα ενός φίλου του καρναβαλιού από τη Θεσσαλονίκη, του Άλκη Στέα ο οποίος θα δεχτεί να παρουσιάσει το παιχνίδι την επόμενη χρονιά.
Το 1974 ξεκινά η σύγχρονη φάση του καρναβαλιού, οι καρναβαλιστές πείθονται να εγκαταλείψουν τα αυτοκίνητά τους και να παρελάσουν πεζή στους δρόμους (ως τότε μόνο τα άρματα παρήλαυναν). Το θέαμα κορυφώνεται, το καρναβάλι γιγαντώνεται και η Πάτρα κατακλύζεται από εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες.
Το Πατρινό Καρναβάλι του 2003 έχει μείνει ανεξίτηλο στη μνήμη των Πατρινών, αφού την τελευταία Κυριακή της αποκριάς είχαν σημειωθεί μεγάλης έκτασης επεισόδια στην πόλη. Τρία υποκαταστήματα τραπεζών, περισσότερα από δεκαπέντε καταστήματα και εκδοτήρια εισιτηρίων καταστράφηκαν, ενώ κάηκε ένα φορτηγάκι εταιρείας κινητής τηλεφωνίας.
Οι ζημιές που προκλήθηκαν ανέρχονταν σε δεκάδες εκατομμύρια δραχμές, ενώ δεκάδες άνθρωποι τραυματίσθηκαν ελαφρά, ανάμεσά τους και πέντε αστυνομικοί. Τα επεισόδια άρχισαν όταν μια ομάδα νεαρών που είχαν πάει στην Πάτρα για το καρναβάλι έβαλε φωτιά σε κάδους απορριμμάτων, στην Πλατεία Γεωργίου. Λίγες ώρες νωρίτερα είχε ολοκληρωθεί η τελετή λήξης του καρναβαλιού και είχε καεί ο βασιλιάς καρνάβαλος στο λιμάνι της Πάτρας.
Ήταν 27 Φεβρουαρίου 2020 όταν ο Υπουργός Υγείας Βασίλης Κικίλιας ανακοίνωνε ότι λόγω κορωνοϊού ματαιώνεται το Πατρινό Καρναβάλι μαζί με όλες τις καρναβαλικές εκδηλώσεις που είχαν προγραμματιστεί στη χώρα. Η Ελλάδα μόλις είχε καταγράψει τα πρώτα κρούσματα κορωνοϊού. Η εξέλιξη πέφτει σαν “βόμβα” και προκαλεί αναστάτωση.
Δεν ήταν λίγοι πάντως αυτοί που αψήφησαν τις απαγορεύσεις των υπουργείων και παρήλασαν με μέτρα και περιορισμούς .