Το βρετανικό υπερωκεάνιο S.S. ARCADIAN που τορπιλίστηκε από γερμανικό υποβρύχιο και βυθίστηκε στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο παρασύροντας μαζί του 279 άνδρες, εντοπίστηκε από τον ερευνητή Κώστα Θωκταρίδη και την ομάδα του νοτιοανατολικά της Σίφνου, σε βάθος 163 μέτρων.
«Η ποιότητα των πρωτογενών μετάλλων που χρησιμοποιήθηκαν στην ναυπήγηση του Αrcadian έχει σίγουρα παίξει σημαντικό ρόλο στην διατήρηση του ναυαγίου μέχρι και σήμερα. Από την υποβρύχια έρευνα προκύπτει ότι αρχικά επικάθησε η πλώρη του Arcadian στο βυθό του Αιγαίου με αποτέλεσμα να είναι εμφανείς οι παραμορφώσεις των ελασμάτων. Λόγω του μήκους του πλοίου (152,4 μ) και σε σχέση με το βάθος της θαλάσσιας περιοχής που είναι μόνο 163 μέτρα η επακούμβηση της πλώρης βοήθησε στην ευθυγράμμιση του κύτους στον πυθμένα με αποτέλεσμα να παραμένει ακόμη και σήμερα ισότροπο στο βυθό» δηλώνει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο Κώστας Θωκταρίδης.
Ο τορπιλισμός και η βύθιση
Το ARCADIAN είχε αποπλεύσει από τη Θεσσαλονίκη και με τελικό προορισμό την Αλεξάνδρεια Αιγύπτου μεταφέροντας 1.155 άτομα στρατιωτικό προσωπικό.
Κατά την διάρκεια του πλου έγινε αντιληπτή η ύπαρξη εχθρικού υποβρυχίου στην Ικαρία και έτσι βρέθηκε να διαπλέει μέσα από τις Κυκλάδες με σκοπό να αποφύγει το υποβρύχιο.
Το ARCADIAN έπλεε με ταχύτητα 13,5 κόμβων και το προπορευόμενο συνοδό πλοίο HMS SENTINEL. Την 15η Απριλίου 1917 στις 17:40 η νηοπομπή ήταν μεταξύ Σίφνου, Αντιπάρου, Σικίνου και Φολεγάνδρου, η κατάσταση θαλάσσης ήταν καλή και τίποτα δεν προμήνυε αυτό που επρόκειτο να συμβεί. Στις 17:44, μια έκρηξη συγκλόνισε το ARCADIAN. Το γερμανικό υποβρύχιο UC-74 είχε εντοπίσει το υπερωκεάνιο και εξαπέλυσε επίθεση εναντίον του. Μια τορπίλη έπληξε το πλοίο στη δεξιά πλευρά του, μεταξύ γέφυρας και πρωραίου ιστού.
Ο πλοίαρχος του ARCADIAN Charles L. Willats διέταξε να κάνουν «κράτει οι μηχανές» και να ηχήσει η σειρήνα συναγερμού ώστε να κινηθούν προς τους σταθμούς συγκέντρωσης. Το πλήρωμα του πλοίου λειτούργησε υποδειγματικά. Άλλωστε μόλις δέκα λεπτά πριν τον τορπιλισμό είχαν ολοκληρώσει ένα γυμνάσιο εγκατάλειψης πλοίου και οι περισσότεροι βρίσκονταν ακόμη στο κατάστρωμα. Ο πλοίαρχος διέταξε το πλήρωμα να προχωρήσουν στην άμεση καθαίρεση των σωστικών λέμβων και να εγκαταλείψουν το ARCADIAN. Το πλοίο άρχισε να βυθίζεται με την πλώρη και αναπτύσσοντας μια κλίση προς τα αριστερά.
Ο πλοίαρχος παρέμεινε στη γέφυρα παρακολουθώντας τη διαδικασία εγκατάλειψης και την εξέλιξη της κατάστασης του πλοίου. Το στρατιωτικό προσωπικό προχώρησε στην εκκένωση του πλοίου με πειθαρχία και ψυχραιμία. Πέντε μόλις λεπτά μετά την έκρηξη καθώς η πλώρη του ARCADIAN χανόταν μέσα στα νερά του Αιγαίου ακούστηκε ένας δυνατός θόρυβος, το σκάφος πήρε μια ξαφνική κλίση και η πρύμνη του ξενέρισε. Στο μεταξύ, το HMS SENTINEL που προπορευόταν περίπου 900 μέτρα από το οπλιταγωγό, έριξε έξι σχεδίες και περισυνέλεξε 123 ναυαγούς. Στις 20:30 στο σημείο του ναυαγίου έφθασαν Γαλλικά πολεμικά σκάφη από τη Μήλο και συνέχισαν το έργο της διάσωσης των ναυαγών που κρατιόντουσαν στην επιφάνεια από κομμάτια του ναυαγίου, ενώ άλλοι βρίσκονταν σε σχεδίες και λέμβους.
Από τους επιβαίνοντες διασώθηκαν 1.058 άτομα, ενώ οι υπόλοιποι 279 χάθηκαν στα νερά του Αιγαίου. Από αυτούς, οι 34 ήταν μέλη του πληρώματος, δυο ήταν πολίτες, δέκα ανήκαν στις τάξεις του Πολεμικού Ναυτικού και οι υπόλοιποι ανήκαν στον στρατό ξηράς.
Ο επιζών από τον Τιτανικό που διασώθηκε και από το ναυάγιο του Arcadian
Για τον θερμαστή Thomas Threlfall η εμπειρία του ναυαγού ήταν ήδη γνωστή. Είχε ναυαγήσει ξανά, στις 14 προς 15 Απριλίου 1912, ακριβώς πέντε χρόνια πριν ως πλήρωμα του Τιτανικού. Ο Threlfall αργότερα θα δήλωσει: ίδια μέρα και ίδιο μήνα ήταν που βυθίστηκε ο Τιτανικός αλλά και στις δυο περιπτώσεις εγώ βγήκα σώος»!
Το επιβλητικό υπερωκεάνιο 107 χρόνια στο βυθό
Η έρευνα για το S.S. ARCADIAN ξεκίνησε με την αναζήτηση πρωτογενών πηγών στα βρετανικά και τα γερμανικά Αρχεία και τη συγκέντρωση σημαντικών πληροφοριών που οδήγησαν στον εντοπισμό του υπερωκεάνιου στο βυθό του Αιγαίου. Το ναυάγιο βρίσκεται σε βάθος 163 μέτρων νοτιοανατολικά της Σίφνου και διατηρείται σε εξαιρετική κατάσταση ενώ είναι από τα πλέον εντυπωσιακά ναυάγια στον Ελλαδικό χώρο καθώς είναι ακέραιο. Ο χρόνος είναι σαν να σταμάτησε στην βύθιση του το 1917.
«Οι ιστοί έχουν πέσει προς τα πρίμα και αριστερά. Στον πλωριό ιστό διακρίνεται το παρατηρητήριο του οπτήρα (lookout post). Στην δεξιά πλευρά υπάρχει ρηγμάτωση από την τορπιλική επίθεση του γερμανικού υποβρυχίου. Επί του ναυαγίου παρατηρήθηκε ασυνήθιστα μεγάλη συγκέντρωση αλιευτικών εργαλείων πετονιές δίχτυα παραγάδια κλπ. Η υποβρύχια ορατότητα στην περιοχή είναι εξαιρετική όπως άλλωστε στις περισσότερες περιοχές του Αιγαίου. Τα υποβρύχια ρεύματα βοηθούν στην διαύγεια των νερών ενώ επί του ναυαγίου η θαλάσσια ζωή είναι σχετικά μειωμένη. Ξεχωρίζουν τα καπόνια που συγκρατούσαν κάποτε τις σωστικές λέμβους από τα οποία πλέον κρέμονται πετονιές και αλιευτικά εργαλεία. Κατά την βύθιση του πλοίου οι τσιμινιέρες αποσπάστηκαν. Ο εντοπισμός και η ταυτοποίηση του ναυαγίου έγινε με τη χρήση υποβρύχιου τηλεκατευθυνόμενου οχήματος (Remote Operated Vehicle)» σημειώνει ο Κ. Θωκταρίδης.
Η ταυτότητα του Arcadian
Από υπερωκεάνιο σε οπλιταγωγό για τις ανάγκες του πολέμου.
Το πλοίο είχε ναυπηγηθεί το 1899 στα ναυπηγεία Vickers, Sons & Maxim στο Barrow-in-Furness της Αγγλίας για λογαριασμό της Pacific Steam Navigation Co.
Είχε ολική χωρητικότητα 7.945 κόρων, και διαστάσεις 152,4 μήκος και 16,9 μέτρα πλάτος. Διέθετε δυο προπέλες και μια ατμομηχανή τριπλής εκτόνωσης και μπορούσε να ταξιδεύει με υπηρεσιακή ταχύτητα 14 κόμβων. Αρχικά ονομαζόταν ORTONA και ταξίδευε από τη Βρετανία στην Αυστραλία στο πλαίσιο της συνεργασίας της εταιρίας του με την Orient Line. Με την κήρυξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου το ARCADIAN επιτάχθηκε το Φεβρουάριο του 1915 από το Βρετανικό Ναυαρχείο προκειμένου να μετατραπεί σε οπλιταγωγό.
Ο δράστης: Το γερμανικό υποβρύχιο UC-74
Το UC-74 ήταν ένα υποβρύχιο της κλάσης UC II που είχε ναυπηγηθεί το 1916 στα ναυπηγεία Vulcan του Αμβούργου. Κατά την έρευνα στα γερμανικά αρχεία βρέθηκε το ημερολόγιο του υποβρυχίου UC74. Ενός υποβρυχίου που είχε πολύ σημαντική δράση κατά την διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου αφού συνολικά βύθισε 37 πλοία εκ των οποίων τα 10 ήταν ελληνικά. ΑO πλωτάρχης Wilhelm Marschall ήταν ο πρώτος κυβερνήτης του υποβρύχιου. Στον ένα χρόνο που παρέμεινε στο UC-74, ο πλωτάρχης Marschall αποδείχτηκε ιδιαίτερα αποτελεσματικός αφού βύθισε 27 σκάφη διαφόρων τύπων.
Στο πολεμικό ημερολόγιο του υποβρυχίου περιγράφεται αναλυτικά η βύθιση του ΑRCADIAN.
«Εντοπίσαμε ένα μεγάλο στόχο. Στα δεξιά του υποβρυχίου προσέγγιζε ένα επιβατηγό πλοίο συνοδευόμενο από ένα πολεμικό. Παρατηρήσαμε το επιβατηγό να στρέφει δεξιά προς το μέρος μας με το πολεμικό να προπορεύεται κάνοντας διαρκείς ελιγμούς. Κατόπιν το επιβατηγό που είχε έρθει πλέον στα αριστερά του υποβρυχίου, αναγνωρίστηκε ως ένα μεγάλο οπλιταγωγό. Διατάχθηκε πολεμική έγερση και το πλήρωμα πήρε θέσεις μάχης. Το υποβρύχιο ήρθε σε περισκοπικό βάθος πλησιάζοντας τον στόχο στα 500 μέτρα και επιτεθήκαμε με μια μόνο τορπίλη. Σε ελάχιστο χρόνο ακούσαμε τον ήχο μιας δυνατής έκρηξης. Αμέσως μετά καταδυθήκαμε σε βάθος 40 μέτρων.» Όταν το UC-74 αναδύθηκε ξανά, είχε πλέον νυχτώσει και στο σκοτάδι ξεχώριζαν τα φώτα από προβολείς στην περιοχή της βύθισης και πράσινες φωτοβολίδες, δείγμα ότι συνεχίζονταν οι έρευνες για ναυαγούς.
Ο Πλοίαρχος Charles L.Willats – Τρεις φόρες ναυαγός
Ο πλοίαρχος Charles L.Willats στα 23 χρόνια που υπηρετούσε σε πλοία της Royal Mail Line είχε ναυαγήσει ακόμα δυο φορές. Στις 5 Νοεμβρίου 1915 ως πλοίαρχος του υπερωκεανίου PEMBROKESHIRE προσάραξε σε ύφαλο των Κανάριων Νησιών. Στην συνέχεια στις 7 Ιανουαρίου 1917, πλοιαρχούσε επί του φορτηγού πλοίου RADNORSHIRE στον Νότιο Ατλαντικό όταν αυτό βυθίστηκε από το γερμανικό βοηθητικό καταδρομικό ΜΟΕWE. Ο πλοίαρχος και το πλήρωμα του κρατήθηκαν αιχμάλωτοι μέχρι που τους αποβίβασαν στη Βραζιλία. Εκεί επιβιβάστηκαν στο οπλιταγωγό DRINA για να επιστρέψουν στην Αγγλία, όμως την 1η Μαρτίου κοντά στις βρετανικές ακτές, το γερμανικό υποβρύχιο UC-65 βύθισε το DRINA. Παρά το γεγονός ότι υπήρξε τρεις φορές ναυαγός κατάφερε και τις τρεις φορές να επιβιώσει.
