Οι δυνάμεις του Βλαντίμιρ Πούτιν εξέτασαν σειρά σεναρίων σχετικά με τη χρησιμοποίηση τακτικών πυρηνικών όπλων σε πρώιμο στάδιο σύγκρουσης με μια μεγάλη παγκόσμια δύναμη. Αυτό αναφέρουν ρωσικά στρατιωτικά αρχεία που διέρρευσαν και εξετάζουν εισβολή από την Κίνα, καθώς ο φόβος «πισώπλατου χτυπήματος» από τον ασιατικό γίγαντα είναι διάχυτος.
Τα απόρρητα έγγραφα, τα οποία περιήλθαν στη γνώση των Financial Times, περιγράφουν ένα όριο (κατώφλι) για τη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων που είναι χαμηλότερο από αυτό που έχει παραδεχτεί δημόσια η Ρωσία, σύμφωνα με ειδικούς που εξέτασαν και επαλήθευσαν τα έγγραφα.
Πρόκειται για 29 μυστικά ρωσικά στρατιωτικά αρχεία που συντάχθηκαν μεταξύ 2008 και 2014, συμπεριλαμβανομένων σεναρίων για πολεμικά παιχνίδια και παρουσιάσεων για αξιωματικούς του ναυτικού, που συζητούν τις αρχές λειτουργίας για τη χρήση πυρηνικών όπλων.
Τα κριτήρια για μια πιθανή πυρηνική απάντηση κυμαίνονται από μια εχθρική εισβολή στο ρωσικό έδαφος έως πιο συγκεκριμένα σενάρια πυροδότησης αντίδρασης, όπως η καταστροφή του 20% των πυρηνικών υποβρυχίων της Ρωσίας.
«Είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε έγγραφα όπως αυτά δημόσια», δήλωσε ο Αλεξάντερ Γκαμπούεφ, διευθυντής του Carnegie Russia Eurasia Center στο Βερολίνο. «Δείχνουν ότι το επιχειρησιακό όριο για τη χρήση πυρηνικών όπλων είναι αρκετά χαμηλό εάν το επιθυμητό αποτέλεσμα δεν μπορεί να επιτευχθεί με συμβατικά μέσα».
Τα τακτικά πυρηνικά όπλα της Ρωσίας, τα οποία μπορούν να εξαπολυθούν με πυραύλους από ξηράς ή θαλάσσης ή από αεροσκάφη, έχουν σχεδιαστεί για περιορισμένη χρήση στο πεδίο μάχης στην Ευρώπη και την Ασία, σε αντίθεση με τα μεγαλύτερα «στρατηγικά» όπλα που προορίζονται να στοχεύουν τις ΗΠΑ. Οι σύγχρονες τακτικές κεφαλές μπορούν ακόμα να απελευθερώσουν πολύ περισσότερη ενέργεια από τα όπλα που έπεσαν στο Ναγκασάκι και τη Χιροσίμα το 1945.
Αν και τα αρχεία χρονολογούνται πριν από 10 χρόνια και περισσότερο, οι ειδικοί ισχυρίζονται ότι παραμένουν επίκαιρα όσον αφορά το τρέχον ρωσικό στρατιωτικό δόγμα. Τα έγγραφα παρουσιάστηκαν στους FT από δυτικές πηγές για να αποφευχθεί πυρηνική σύγκρουση μεταξύ τους.
Τα αμυντικά σχέδια αποκαλύπτουν τις βαθιές υποψίες για την Κίνα που επικρατούν στη Μόσχα, ακόμη και όταν ο Πούτιν άρχισε να σφυρηλατεί μια συμμαχία με το Πεκίνο, η οποία ήδη από το 2001 περιελάμβανε μια συμφωνία περί μη χρήσης πυρηνικών ως πρώτο χτύπημα.
Στα χρόνια που πέρασαν, η Ρωσία και η Κίνα έχουν εμβαθύνει τη συνεργασία τους, ιδιαίτερα από τότε που ο Σι Τζινπίνγκ ανέλαβε την εξουσία στο Πεκίνο το 2012. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει παγιώσει το καθεστώς της Ρωσίας ως κατώτερου εταίρου στη σχέση τους, με την Κίνα να δίνει στη Μόσχα μια ζωτική οικονομική «σανίδα σωτηρίας» για να εξομαλυνθούν οι συνέπειες των δυτικών κυρώσεων.
Ωστόσο, παρότι υπήρξε επαναπροσέγγιση των δύο χωρών, το εκπαιδευτικό υλικό δείχνει ότι η ανατολική στρατιωτική περιοχή της Ρωσίας δοκίμαζε πολλά σενάρια που απεικονίζουν μια κινεζική εισβολή.
Οι ασκήσεις προσφέρουν μια σπάνια εικόνα για το πώς η Ρωσία βλέπει το πυρηνικό της οπλοστάσιο ως ακρογωνιαίο λίθο της αμυντικής της πολιτικής – και πώς εκπαιδεύει δυνάμεις ώστε να είναι σε θέση να πραγματοποιήσουν ένα πρώτο πυρηνικό χτύπημα σε συγκεκριμένες συνθήκες πεδίου μάχης.
Μια άσκηση που σκιαγραφεί μια υποθετική επίθεση από την Κίνα σημειώνει ότι η Ρωσία, που ονομάστηκε «Βόρεια Ομοσπονδία» για τους σκοπούς του πολεμικού παιχνιδιού, θα μπορούσε να απαντήσει με ένα τακτικό πυρηνικό χτύπημα για να σταματήσει τον «Νότο» να εξαπολύσει ένα δεύτερο κύμα δυνάμεων εισβολής.
«Η εντολή δόθηκε από τον αρχιστράτηγο… να χρησιμοποιηθούν πυρηνικά όπλα... σε περίπτωση που ο εχθρός αναπτύξει δεύτερο κύμα και ο Νότος απειλήσει να επιτεθεί περαιτέρω προς την κατεύθυνση του κύριου χτυπήματος», αναφέρεται στο έγγραφο.
Το υπουργείο Εξωτερικών της Κίνας αρνήθηκε ότι υπάρχουν λόγοι υποψίας για τη Μόσχα. «Η Συνθήκη Καλής Γειτονίας, Φιλίας και Συνεργασίας μεταξύ Κίνας και Ρωσίας έχει θεσπίσει νομικά την έννοια της αιώνιας φιλίας και μη εχθρότητας μεταξύ των δύο χωρών», είπε ένας εκπρόσωπος. «Η «θεωρία απειλών» δεν «πουλάει» στην Κίνα και τη Ρωσία».
Ο εκπρόσωπος του Πούτιν δήλωσε την Τετάρτη: «Το βασικό ζήτημα είναι ότι το όριο για τη χρήση πυρηνικών όπλων είναι απολύτως διαφανές και διευκρινίζεται στο δόγμα. Όσον αφορά τα έγγραφα που αναφέρονται, αμφιβάλλουμε έντονα για την αυθεντικότητά τους».
Μια χωριστή εκπαιδευτική παρουσίαση για αξιωματικούς του ρωσικού ναυτικού, που δεν σχετίζεται με τα πολεμικά παιχνίδια με την Κίνα, περιγράφει ευρύτερα κριτήρια για πιθανή πυρηνική επίθεση, συμπεριλαμβανομένης μιας εχθρικής προσγείωσης στο ρωσικό έδαφος, της ήττας των μονάδων που είναι υπεύθυνες για την ασφάλεια των συνοριακών περιοχών ή μιας επικείμενης εχθρικής επίθεσης χρησιμοποιώντας συμβατικά όπλα .
Οι διαφάνειες συνοψίζουν το όριο ως συνδυασμό παραγόντων όπου οι απώλειες που υπέστησαν οι ρωσικές δυνάμεις «θα οδηγούσαν αμετάκλητα στην αποτυχία τους να σταματήσουν τη μεγάλη εχθρική επίθεση», μια «κρίσιμη κατάσταση για την κρατική ασφάλεια της Ρωσίας».
Άλλες πιθανές συνθήκες περιλαμβάνουν την καταστροφή του 20% των υποβρυχίων στρατηγικών βαλλιστικών πυραύλων της Ρωσίας, του 30% των πυρηνοκίνητων επιθετικών υποβρυχίων της, τριών ή περισσότερων καταδρομικών, τριών αεροδρομίων ή ταυτόχρονης επίθεσης σε κύρια και εφεδρικά παράκτια κέντρα διοίκησης.
Ο ρωσικός στρατός αναμένεται επίσης να είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει τακτικά πυρηνικά όπλα για ένα ευρύ φάσμα στόχων, συμπεριλαμβανομένου της «αποτροπής κρατών από τη χρήση επιθετικότητας […] ή κλιμάκωσης στρατιωτικών συγκρούσεων», «άρση της επιθετικότητας», αποτροπής των ρωσικών δυνάμεων να χάσουν μάχες ή έδαφος, και για να κάνει το ρωσικό ναυτικό «πιο αποτελεσματικό».
Ο Πούτιν είπε τον περασμένο Ιούνιο ότι ένιωθε «αρνητικά» για τη χρήση τακτικών πυρηνικών επιθέσεων, αλλά στη συνέχεια καυχήθηκε ότι η Ρωσία είχε μεγαλύτερο μη στρατηγικό οπλοστάσιο από τις χώρες του ΝΑΤΟ. Οι ΗΠΑ υπολόγισαν ότι η Ρωσία διαθέτει τουλάχιστον 2.000 τέτοια όπλα. Αλλά ο ίδιος ο Πούτιν πρόσθεσε ότι κανένα από τα κριτήρια δεν ήταν πιθανό να πληρούνται, και απέρριψε τις δημόσιες εκκλήσεις των σκληροπυρηνικών για μείωση του ορίου.
Παρότι η Μόσχα έχει προσεγγίσει το Πεκίνο μετά το σχεδιασμό των πολεμικών παιγνίων και έχει μετακινήσει δυνάμεις από τα ανατολικά προς την Ουκρανία, συνέχισε να ενισχύει τις ανατολικές της άμυνες. «Η Ρωσία συνεχίζει να ενισχύει το πυρηνικό της οπλοστάσιο στην Άπω Ανατολή κοντά στα σύνορά της με την Κίνα», δήλωσε ο Ουίλιαμ Άλμπερκι, διευθυντής στρατηγικής, τεχνολογίας και ελέγχου των εξοπλισμών στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών. «Πολλά από αυτά τα συστήματα έχουν εμβέλεια μόνο για να χτυπήσουν την Κίνα».
Η Ρωσία εξακολουθεί να συμπεριφέρεται σύμφωνα με τη «θεωρία χρήσης» των πυρηνικών όπλων που ορίζεται στα έγγραφα, επισήμανε ο Αλμπέρκι. «Δεν έχουμε δει μια θεμελιώδη επανεξέταση», σημείωσε, προσθέτοντας ότι η Ρωσία πιθανότατα ανησυχεί ότι η Κίνα μπορεί να επιδιώξει να εκμεταλλευτεί τυχόν απόσπαση της προσοχής της Μόσχας «για να απωθήσει τους Ρώσους από την Κεντρική Ασία».
Τα έγγραφα αντικατοπτρίζουν μοτίβα που παρατηρούνται σε ασκήσεις που πραγματοποιούσε τακτικά ο ρωσικός στρατός πριν και μετά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία το 2022. Ο Αλμπέρκι, ο οποίος εργάστηκε για το ΝΑΤΟ και το αμερικανικό τμήμα άμυνας για τον έλεγχο των όπλων, υπέδειξε παραδείγματα ρωσικών ασκήσεων που πραγματοποιήθηκαν τον Ιούνιο και Τον Νοέμβριο του περασμένου έτους, χρησιμοποιώντας πυραύλους Iskander με πυρηνικές κεφαλές σε δύο περιοχές που συνορεύουν με την Κίνα.
Ενώ ο πρόεδρος της Ρωσίας έχει την αποκλειστική εξουσία να εξαπολύσει ένα πρώτο πυρηνικό χτύπημα, το χαμηλό όριο για τακτική πυρηνική χρήση που ορίζεται στα έγγραφα είναι σύμφωνο με ένα δόγμα που ορισμένοι δυτικοί παρατηρητές αναφέρουν ως «κλιμάκωση με στόχο την αποκλιμάκωση».
Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, ένα τακτικό όπλο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να προσπαθήσει να προστατεύσει τη Ρωσία από το να εμπλακεί σε έναν εκτεταμένο πόλεμο, ιδιαίτερα σε έναν πόλεμο στον οποίο θα μπορούσαν να παρέμβουν οι ΗΠΑ. Χρησιμοποιώντας αυτό που αποκαλεί «πρόκληση φόβου», η Μόσχα θα επιδιώξει να τερματίσει τη σύγκρουση με τους δικούς της όρους, σοκάροντας τον αντίπαλο της χώρας με την έγκαιρη χρήση ενός μικρού πυρηνικού όπλου -ή εξασφαλίζοντας μια διευθέτηση μέσω της απειλής να το κάνει.
«Μιλούν για «νηφαλιοποίηση» των αντιπάλων τους – να τους βγάλουν από τη «μέθη» των πρώιμων νικών τους εισάγοντας πυρηνικά όπλα», είπε ο Αλμπέρκι. «Ο καλύτερος τρόπος που πιστεύουν ότι μπορούν να το κάνουν αυτό είναι να χρησιμοποιήσουν αυτό που αποκαλούν χαμηλότερη «δόση» πυρηνικών όπλων σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο μάχης για να αποτρέψουν την κλιμάκωση».
Ουκρανοί αξιωματούχοι υποστήριξαν ότι οι πυρηνικές απειλές του Πούτιν έπεισαν τις ΗΠΑ και άλλους συμμάχους να μην εξοπλίσουν το Κίεβο πιο αποφασιστικά νωρίς στη σύγκρουση, όταν τα προηγμένα όπλα του ΝΑΤΟ θα μπορούσαν να είχαν ανατρέψει τα δεδομένα προς όφελος της Ουκρανίας.
Ο Αλμπέρκι σχολίασε ότι η Ρωσία θα έχει πιθανώς υψηλότερο όριο για τη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων εναντίον της Ουκρανίας, η οποία δεν έχει τη δική της πυρηνική ικανότητα ή την ικανότητα να εξαπολύσει χερσαία εισβολή στην ίδια κλίμακα, απ’ ό,τι κατά της Κίνας ή των ΗΠΑ.
Οι Ρώσοι ηγέτες πιστεύουν ότι, ενώ ένα πυρηνικό πλήγμα κατά της Κίνας ή των ΗΠΑ θα μπορούσε να «εξημερώσει», ένα πυρηνικό χτύπημα στην Ουκρανία είναι πιθανό να κλιμακώσει τη σύγκρουση και να οδηγήσει σε άμεση επέμβαση των ΗΠΑ ή του Ηνωμένου Βασιλείου, πρόσθεσε ο Αλμπέρκι. «Αυτό είναι απολύτως το τελευταίο πράγμα που θέλει ο Πούτιν».
