Τα στοιχεία της κυριαρχίας των κυρίων της γης μετεξελίσσονται σε όργανα της δημόσιας εξουσίας, σε κοινοβούλια ( και, απ’ την άλλη πλευρά, σε δικαστική εξουσία) τα στοιχεία των επαγγελματικών τάξεων, στο βαθμό που ενυπάρχουν ήδη στις ενώσεις των πόλεων και σε ορισμένες διαφοροποιήσεις της γαιοκτημονικής τάξης, μετεξελίσσονται στη σφαίρα της αστικής κοινωνίας, η οποία θα αντιπαραταχθεί στο κράτος ως φυσικός χώρος της ιδιωτικής αυτονομίας .
Η αντιπροσωπευτική δημοσιότητα περνάει στη νέα σφαίρα της «δημόσιας εξουσίας» που δημιουργείται με τα εθνικά κράτη και τις επικράτειες. Μια συνεχής κρατική δραστηριότητα ( διαρκής διοίκηση, μόνιμος στρατός) αντιστοιχεί τώρα στις μόνιμες σχέσεις που αναπτύχθηκαν στο μεταξύ με το χρηματιστήριο και τον τύπο στην κυκλοφορία των εμπορευμάτων και των ειδήσεων.
Η δημόσια εξουσία παγιώνεται σε απτή αντίπαλη δύναμη για εκείνους που απλώς την υφίστανται, βρίσκοντας σ’ αυτήν κατ’ αρχάς μόνο έναν αρνητικό καθορισμό. Αυτοί είναι οι «ιδιώτες», οι οποίοι είναι αποκλεισμένοι από τη δημόσια εξουσία, επειδή δεν κατέχουν κάποιο αξίωμα .-
Το «δημόσιο» δεν αναφέρεται πλέον στην αντιπροσωπευτική αυλή ενός προσώπου που διαθέτει εξουσία, αλλά στο ρυθμισμένο με βάση αρμοδιότητες και ευωδιασμένο με το μονοπώλιο της νόμιμης χρήσης βίας μηχανισμό. Οι ιδιώτες που υπάγονται στο κράτος σχηματίζουν , ως αποδέκτες αυτής της δημόσιας εξουσίας το κοινό.
Απ’ τη μια πλευρά , η κοινωνία που κατά κάποιον τρόπο αντιπαρατάχθηκε στο κράτος , είναι σαφώς διαχωρισμένη από τη δημόσια εξουσία ως ένας ιδιωτικός χώρος απ’ την άλλη πλευρά έχει μετατραπεί σε υπόθεση δημόσιου ενδιαφέροντος, στο βαθμό που, στην πορεία της αναδυόμενης οικονομίας της αγοράς , η αναπαραγωγή της χωρίς υπερέβη τα όρια της ιδιωτικής εξουσίας εντός του οίκου. Η αστική δημοσιότητα μπορεί να νοηθεί ως η σφαίρα των συγκεντρωμένων σε κοινό ιδιωτών. Αυτοί γρήγορα θα διεκδικήσουν τη διοικητικά ρυθμισμένη δημοσιότητα των « εφημερίδων της διανόησης» ενάντια στην ίδια τη δημόσια εξουσία, προκειμένου να αντιπαρατεθούν μαζί της, στηριγμένοι σε ηθικά και κριτικά εβδομαδιαία περιοδικά, γύρω από τους γενικούς κανόνες των ανταλλαγών στην κατ’ αρχήν ιδιωτικοποιημένη, αλλά δημόσια σημαντική, σφαίρα των εμπορευμάτων και της εργασίας.
Το φιλελεύθερο μοντέλο της δημοσιότητας είναι ακόμα και σήμερα διδακτικό σε ό,τι αφορά την κανονιστική αξίωση των επιταγών δημοσιότητας αλλά δεν μπορεί να εφαρμοστεί στις πραγματικές συνθήκες μιας βιομηχανικά προοδευμένης και κοινωνικόκρατικά συντεταγμένης μαζικής δημοσιότητας. Από τη μια περιέχει ανέκαθεν ιδεολογικούς καθορισμούς, απ’ την άλλη έχουν αλλάξει ριζικά οι κοινωνικές προϋποθέσεις , στις οποίες μπορούσαν αυτοί ( οι καθορισμοί) παρ’ όλα αυτά να στηριχθούν.
Και μόνο οι μορφές εμφάνισης της δημοσιότητας απ’ τις οποίες η ιδέα της θα αντλούσε μια ορισμένη προφανείς, άρχισαν να αλλάζουν με το κίνημα των Χριστιανών στην Βρετανία με την επανάσταση του Φλεβάρη στη Γαλλία. Μέσω της εξάπλωσης του τύπου και της προπαγάνδας, το κοινό διευρύνθηκε πέρα από τα όρια της αστικής τάξης. Μαζί με την κοινωνική αποκλειστικότητα του έχασε επίσης την ενότητα που εξασφάλιζαν οι χώροι κοινωνικής συναναστροφής και ένα σχετικά υψηλό επίπεδο παιδείας.
Οι συγκρούσεις που μέχρι εκείνη τη στιγμή απωθούνταν στην ιδιωτική σφαίρα, εισέβαλαν τώρα στη δημοσιότητα, συλλογικές ανάγκες, οι οποίες δεν μπορούν να ικανοποιηθούν από μια αυτορυθμιζόμενη αγορά, τείνουν προς μια ρύθμιση μέσω του κράτους.
Η δημοσιότητα που τώρα πρέπει να διαμοσολαβήσει αυτά τα αιτήματα, μετατρέπεται σε πεδίο ανταγωνισμού συμφερόντων με τις βάναυσες μορφές της βίαιης αντιπαράθεσης Νόμοι, οι οποίοι διαμορφώνονται εμφανώς υπό την «πίεση του δρόμου», δύσκολα μπορούν πια να αποδοθούν στη συναίνεση που παράγει η δημόσια συζήτηση των ιδιωτών, αντιστοιχούν λιγότερο η περισσότερο ανοικτά στο συμβιβασμό μεταξύ αντιμαχόμενων ιδιωτικών συμφερόντων.
Σήμερα, στην πολιτική δημοσιότητα δραστηριοποιούνται κοινωνικές οργανώσεις που αναφέρονται στο κράτος, είτε μέσω των κομμάτων είτε άμεσα σε σύμπραξη με τη δημόσια διοίκηση. Με τη διαπλοκή του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα δεν είναι μόνο οι πολιτικές αρχές αυτές που αναλαμβάνουν ορισμένες λειτουργίες στη σφαίρα της εμπορευματικής κυκλοφορίας και της κοινωνικής εργασίας, αλλά και, αντιστρόφως , κοινωνικές δυνάμεις αναλαμβάνουν πολιτικές λειτουργίες. Αυτό οδηγεί σε ένα είδος « επαναφεουδαλοποίησης» της δημοσιότητας.
Οι μεγάλες οργανώσεις επιδιώκουν πολιτικούς συμβιβασμούς μεταξύ τους και με το κράτος , κατά το δυνατόν με αποκλεισμό της δημοσιότητας, ταυτοχρόνως πρέπει να εξασφαλίζουν τουλάχιστον τη δημοψηφιστική συγκατάθεση των κοινωνικών ομάδων, μέσω της ανάπτυξης μιας δημοσιότητας εντυπώσεων.
Η πολιτική δημοσιότητα του κοινωνικού κράτους χαρακτηρίζεται από μια ιδιάζουσα αποδυνάμωση των κριτικών της λειτουργιών. Την ώρα που κάποτε η δημοσιότητα προσώπων ή πραγμάτων στόχευε στο να τα υποβάλει στη δημόσια κρίση και να κάνει τις πολιτικές αποφάσεις αναθεωρήσιμες εν όψει της κοινής γνώμης σήμερα αρκετά συχνά μετατρέπεται σε βοήθημα της μυστικής πολιτικής των ενδιαφερομένων πλευρών, παρέχει σε πρόσωπα ή πράγματα δημόσιο γόητρο, καθιστώντας τα έτσι ικανά να τύχουν επιδοκιμασίας μέσα σε ένα κλίμα μη δημόσιας κοινής γνώμης.
Και μόνο η έκφραση « δουλειά δημοσιότητας» προδίδει το γεγονός ότι η δημοσιότητα, που παλιότερα προέκυπτε από την κοινωνική δομή, τώρα πρέπει να παράγεται τεχνητά, με ιδιαίτερη προσπάθεια και ανάλογα με την περίπτωση. Αυτή η αλλαγή των λειτουργιών αφορά και την κεντρική σχέση μεταξύ του κοινού , των κομμάτων και του κοινοβουλίου.
Σε αυτή την πραγματική τάση αποδυνάμωσης της δημοσιότητας ως αρχής αντιτίθεται ωστόσο, ο κοινωνικοκρατικός επαναπροσδιορισμός της λειτουργίας των βασικών δικαιωμάτων: η επιταγή της δημοσιότητας επεκτείνεται από τα όργανα του κράτους σε όλες τις οργανώσεις που δρουν σε αναφορά προς το κράτος. Στο μέτρο που αυτή η επιταγή θα πραγματοποιούνταν , ένα κοινό οργανωμένων ιδιωτών θα έπαιρνε τη θέση ενός όχι πλέον άθικτου κοινού ατομικά κινούμενων ιδιωτών.
Υπό τις σημερινές συνθήκες , μόνο αυτοί θα μπορούσαν να συμμετάσχουν αποτελεσματικά σε μια διαδικασία δημόσιας επικοινωνίας, μέσω των καναλιών της εσωκομματικής και της ενδοσωματειακής δημοσιότητας και στη βάση της δημοσιότητας που ενεργοποιείται χάριν των συναλλαγών μεταξύ οργανώσεων και κράτους. Η ιδέα της δημοσιότητας σηματοδοτούσε έναν εξορθολογισμό της κυριαρχίας μέσω των δημόσιων συζητήσεων μεταξύ ιδιωτών.
Αυτή η ιδέα που διατηρείται στις κοινωνικοκρατικές μαζικές δημοκρατίες κινδυνεύει να αποσυντεθεί εξαιτίας της δομικής αλλαγής της ίδιας της δημοσιότητας. Σήμερα, σε μια μεταλλαγμένη βάση, θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μόνο ως εξορθολογισμός της κοινωνικής και πολιτικής άσκησης της εξουσίας κάτω από τον αμοιβαίο έλεγχο ανταγωνιζομένων οργανώσεων, που τόσο στην εσωτερική τους δομή όσο και στις σχέσεις τους με το κράτος και μεταξύ τους δεσμεύονται απ’ την αρχή της δημοσιότητας.
Ο Χρήστος Η. Χαλαζιάς γεννήθηκε στο Μεσολόγγι και από το 1967 ζει στην Αθήνα. Εργάζεται ως αρθογράφος στην έντυπη δημοσιογραφία και ως σχολιαστής στα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης. Έχει εργασθεί σε Αθηναϊκές εφημερίδες και περιοδικά καθώς επίσης και σε όλα σχεδόν τα ηλεκτρονικά μέσα. Άρθρα του έχουν αναδημοσιευτεί σε αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά και αραβικά έντυπα. Ήταν διευθυντής της Επιθεώρησης “Για την Αριστερά”, της “Επιθεώρησης για την Τέχνη και τον Πολιτισμό”, του ελληνοαραβικού περιοδικού “Πολιτισμός” και του περιοδικού “Συνεργασία των λαών”.Έχει συμμετάσχει στη συγγραφή του “Χρονικού του 20ου αιώνα”, στην εγκυκλοπαίδεια “Υδρία-Cambridge’ s – Ήλιος”, στο λεξικό “Εξάντας – Duden”, στη “Μεγάλη Ιστορία του 20ου αιώνα” κ.ά. Είχε εκδώσει το πρώτο περιοδικό για τον Ελληνισμό με τον τίτλο “Ελληνισμός” και την εφημερίδα “Δόρυ”.