Στην καρδιά της ελληνικής λαϊκής παράδοσης, βαθιά ριζωμένο στις δοξασίες και τις πρακτικές του λαού, βρίσκεται το ξεμάτιασμα. Μια πανάρχαια τελετουργία που επιβιώνει μέχρι σήμερα, συνδέοντας την πίστη στην αρνητική ενέργεια με την ανάγκη για προστασία και ανακούφιση.
Πρόσφατα, το θέμα επανήλθε στην επικαιρότητα με αφορμή τον Μανώλη Κάραλη, τον ταλαντούχο αθλητή του άλματος επί κοντώ, ο οποίος, λίγο πριν την κατάκτηση του χάλκινου μεταλλίου στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα στίβου, φέρεται να ζήτησε να τον ξεματιάσουν. Αυτή η κίνηση, είτε ερμηνευτεί ως τυπική επίκληση της παράδοσης είτε ως προσωπική ανάγκη για ψυχολογική ενίσχυση, αναδεικνύει την διαχρονική επιρροή του ξεματιάσματος στην ελληνική κοινωνία. Το “μάτι”, ή αλλιώς η βασκανία, θεωρείται μια άθελη ή ηθελημένη εκπομπή αρνητικής ενέργειας μέσω του βλέμματος, ικανή να προκαλέσει ατυχία, ασθένειες, ακόμα και αναποδιές στην καθημερινότητα.
Η πίστη στο κακό μάτι δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο. Ανιχνεύεται σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς της Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής και όχι μόνο. Στην αρχαία Ελλάδα, αναφορές στο “βασκανείν” συναντώνται σε κείμενα φιλοσόφων και συγγραφέων, αποδεικνύοντας την μακραίωνη παρουσία της δοξασίας. Η ανάγκη για προστασία από την αρνητική αυτή επίδραση οδήγησε στην ανάπτυξη διαφόρων τεχνικών και πρακτικών ξεματιάσματος.
Στην σύγχρονη Ελλάδα, το ξεμάτιασμα παραμένει μια ζωντανή πρακτική, ιδιαίτερα στις μεγαλύτερες ηλικίες αλλά και σε νεότερους που διατηρούν τις παραδόσεις. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται ποικίλουν, αλλά συνήθως περιλαμβάνουν την χρήση νερού, λαδιού και ειδικών προσευχών ή ψαλμών. Μια κοινή μέθοδος είναι η ρίψη σταγόνων λαδιού σε ένα ποτήρι νερό. Αν οι σταγόνες απλωθούν ή ενωθούν, θεωρείται ένδειξη ότι το άτομο έχει ματιαστεί. Άλλες τεχνικές περιλαμβάνουν την ανάγνωση μυστικών λόγων ή ψαλμών από άτομα που έχουν την “χάρη” να ξεματιάζουν. Συχνά, μετά την τελετουργία, το άτομο νιώθει μια αίσθηση ανακούφισης, η οποία αποδίδεται στην απομάκρυνση της αρνητικής ενέργειας.
Η σύνδεση του ξεματιάσματος με την αρνητική ενέργεια είναι δεδομένη. Το μάτι θεωρείται μια μορφή ψυχικής ή ενεργειακής επίθεσης, η οποία διαταράσσει την ισορροπία του ατόμου. Το ξεμάτιασμα λειτουργεί ως ένα αντίδοτο, μια προσπάθεια αποκατάστασης αυτής της ενεργειακής ισορροπίας και απομάκρυνσης των αρνητικών επιπτώσεων. Ανεξάρτητα από το αν κάποιος πιστεύει στην κυριολεκτική έννοια του ματιάσματος, η πρακτική του ξεματιάσματος συχνά προσφέρει μια αίσθηση ψυχολογικής ανακούφισης και ηρεμίας, λειτουργώντας ως ένας τρόπος αντιμετώπισης του άγχους και της ανησυχίας που μπορεί να συνδέονται με την αίσθηση της “αρνητικής ενέργειας”. Η περίπτωση του Μανώλη Κάραλη, ανεξάρτητα από την προσωπική του πίστη, φέρνει στο προσκήνιο την διαχρονική ανάγκη του ανθρώπου να αισθάνεται προστατευμένος και να αναζητά θετική ενέργεια πριν από σημαντικές στιγμές της ζωής του.