Από τον  φεουδαλισμό στον κοινωνικό  αποπροσανατολισμό

Οι μορφές  των κοινωνιών στο σημερινό κόσμο, θεωρούνται κάτι «δεδομένο» από τους πολίτες κάθε χώρας, από κάθε μέλος  των κοινωνιών που αποτελούν τον κόσμο, έτσι που οι θεσμοί  οι οποίοι διέπουν και  στηρίζουν την οργάνωσή τους, να  θεωρούνται ως  προϋπάρχοντες – πράγμα που ως ένα  βαθμό είναι αλήθεια, αλλά όχι απολύτως.

Οι κοινωνικοί θεσμοί δεν στήθηκαν  με μιας κάποτε, αλλά  δημιουργήθηκαν  και εξελίχθηκαν μέσα στο χρόνο με  διεργασίες που και στη δική μας εποχή συνεχίζονται μεταβάλλοντας τη μορφή και την ουσία ορισμένων – ή και άλλων  κάποτε – των κοινωνικών λειτουργιών. Στον εικοστό  αιώνα  οι αλλαγές που συντελέστηκαν δεν άφησαν κανένα θεσμό  άθικτο και σχεδόν καμιά σχέση αμετάβλητη. « Αυτό αφορά και τη θεμελίωση μονάδα όλων των  κοινωνιών, την οικογένεια, καθώς επίσης  και τα διάφορα συστήματα κοινωνικής  διάστρωσης  που έδιναν  στο άτομο  την κοινωνική του θέση έξω από την  οικογενειακή ομάδα. Όταν  οι πατροπαράδοτοι αυτοί θεσμοί άλλαξαν το  χαρακτήρα τους και νέες καταστάσεις μετέβαλαν τη θέση  το ατόμου στην  κοινωνία, το σύγχρονο άτομο, μέσα από τις  μεταλλαγές και τους τρόπους κοινωνικής διάρθρωσης  αντιμετώπιζε το εξαιρετικά δύσκολο έργο να  δημιουργήσει μόνον του τη θέση του στην  κοινωνία ανάμεσα στις δυσχέρειες της σύγχρονης ζωής»…

Το θέμα της κοινωνικής διάστρωσης  κατά τον εικοστό αιώνα  έχει  ξεχωριστή σημασία γιατί αυτή υπήρξε  ουσιαστική. Συνέβη μια μεταβολή που «κατέστησε, σε γενικές γραμμές, λιγότερο  οξείες τις ταξικές διακρίσεις, επεξέτεινε τη μεσαία τάξη όποιος και αν ήταν ο  ορισμός της, εισήγαγε νέες βάσεις για την κοινωνική διάταξη σε ομάδες και πρόσφερε νέα μέσα κοινωνικής μεταβλητότητας». Στην αρχή του αιώνα οι περισσότερες κοινωνίες της Γης ήσαν αυστηρά διαστρωμένες πάνω σε ταξικές βάσεις παρ΄ ό,τι  η εκβιομηχάνιση του 19^ου αιώνα είχε αναστατώσεις πολλές από τις παλιές σχέσεις και η  εποίκιση  νέων γαιών είχε δημιουργήσει κοινωνίες που  δεν γνώρισαν ποτέ την ιεραρχική δομή των « παραδοσιακών» φεουδαρχικών κοινωνιών από τις  οποίες  προέρχονταν τα μέλη τους..

Η ιστορικός Κ. Ουάιρ γράφει σχετικά: « Στις χώρες της Ευρώπης, με εξαίρεση ,μερικά μέρη όπως η Νορβηγία όπου  το φεουδαρχικό σύστημα  ποτέ δεν σταθεροποιήθηκε, και μερικές από τις παλαιότερες πόλεις με τις  μακροχρόνίες  εμπορικές  παραδόσεις, τα λείψανα του φεουδαλικού συστήματος παρείχαν ένα συνεχόμενο πλαίσιο  κοινωνικών σχέσεων.

    Τέτοια ήταν ιδιαίτερα η περίπτωση της Ρωσίας και της  ανατολικής Ευρώπης. Παράλληλα και εν μέρει συνδεδεμένη μαζί τους με τα λείψανα του φεουδαρχισμού ήταν η ταξική  συγκρότηση της καπιταλιστικής οικονομίας σε μια ανώτερη ή μεσαία τάξη εργοδοτών και ανεξάρτητων  επιχειρηματιών κι ένα προλεταριάτο από  βιομηχανικούς εργάτες. Όπου η ανώτερη τάξη των γαιοκτημόνων παρέμενε σημαντική, κατείχε μια κοινωνική θέση υψηλότερη από τη θέση των  οικογενειών που τα πλούτη τους αν και  μεγαλύτερα, προέρχονταν από τις  λιγότερο τιμητικές απασχολήσεις τις σχετιζόμενες με το εμπόριο και τη βιομηχανία. Μια επαγγελματική τάξη που προερχόταν κυρίως από τις  τάξεις γαιοκτημόνων και των επιχειρηματιών κατείχε γενικά τις χαμηλότερες βαθμίδες των ανώτερων αυτών τάξεων ενώ η τάξη των διανοουμένων, μελετητών, συγγραφέων και καλλιτεχνών προερχόταν επίσης από τις ίδιες κοινωνικές ομάδες και εκινείτο σε συγγενικούς κύκλους. Η τάξη των δημοσίων υπαλλήλων και των κατώτερων υπαλλήλων γραφείου που άρχισε να σχηματίζεται μόλις τώρα, κατείχε θέση χαμηλότερη από τους επιχειρηματίες και ανώτερη από τους βιομηχανικούς εργάτες και τους αγρότες. Στη βόρεια Αμερική και την Αυστραλία και η απουσία φεουδαλικής παράδοσης και η γεωγραφική και κοινωνική μεταβλητότητα που συνοδεύει συνήθως την εποίκιση μιας νέας ηπείρου, δημιούργησε ταξική διόρθωση με πολύ λιγότερο σαφείς διαχωρισμούς.

         Η συγκρότηση των χωρών της Λατινικής Αμερικής που  βασιζόταν στις μεγάλες γεωκτήσεις  ή σε άλλες βιομηχανικές εκμεταλλεύσεις όπως τα ορυχεία, συγγένευε περισσότερο με το φεουδαρχικό πρότυπο της Ευρώπης  παρά με τις κοινωνίες της Βόρειας Αμερικής, Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας που τις αποτελούσαν αγρότες με οικογενειακούς κλήρους  και επιχειρηματίες της μεσαίας τάξης.

Οι λατινοαμερικανικές χώρες χαρακτηρίζονταν από μια ολιγάριθμοι ανώτερη τάξη με ευρωπαϊκό προσανατολισμό και μια πολυάριθμη μάζα από ινδιάνους και Νέγρους. Οι αποστάσεις μεταξύ των τάξεων ήσαν πολύ πλατιές, πουθενά δεν υπήρχε μια μεγάλη και σημαντική μεσαία τάξη και από  πολιτιστική άποψη τα διαχωριστικά όρια ανάμεσα στις διάφορες ομάδες ήσαν  απότομα. Η Νότια Αφρική μετά τον πόλεμο  των Μπόερς παρουσίαζε  πολύπλοκη εθνική συγκρότηση. Δυο αλληλομισούμενες ομάδες  Ευρωπαίων, οι Αφρικάνερς και οι Βρετανοί, απέκλεισαν τις σχέσεις τους μεταξύ τους όσο και με  τους μη Ευρωπαίους; Ιθαγενείς, μαύρους, Ινδούς κλπ. Σε άλλα  μέρη  του κόσμου  οι πιο πολλές  κοινωνίες κατά την αρχή του αιώνα  διατηρούσαν ακόμη τα αρχαία συστήματα  της κοινωνικής διάστρωσης.

         Σε μερικά μέρη  ιδιαίτερα στη Νοτιοανατολική Ασία τα εμπορικά ή διοικητικά λειτουργήματα της μεσαίας τάξης  τα εκτελούσε ένα ευρωασιατικό στοιχείο ή διάφορες εθνικές κοινότητες,  συνήθως Κινέζοι. Στα περισσότερα μέρη της Μέσης Ανατολής μια ολιγάριθμη ανώτερη τάξη από βαθύπλουτους  γαιοκτήμονες  χωριζόταν με  αγεφύρωτο χάσαμα από τους φτωχούς χωρικούς και από  τους νομαδικούς λαούς που ζούσαν  γενικά σε φυλετικές ομάδες και είχαν ως κατοικία την έρημο. Η ινδική κοινωνία ήταν μια από τις πιο πολύπλοκα  διορθωμένες εξαιτίας του περίτεχνου ταξικού συστήματος με τις κάστες, αλλά και εξαιτίας της διαίρεσής της σε θρησκευτικές ομάδες με ξεχωριστούς θεσμούς και ιδιαίτερους νόμους.