Τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο (CHF) αποτέλεσαν ιδιαίτερη κατηγορία χρηματοδότησης σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες κατά την πρώτη δεκαετία του 2000, καθώς προσφέρονταν με σημαντικά χαμηλότερο επιτόκιο σε σχέση με τα αντίστοιχα δάνεια σε ευρώ. Ωστόσο, η ραγδαία ανατίμηση του ελβετικού φράγκου μετά το 2011, και ιδίως η κατάργηση του κατώτατου ορίου ισοτιμίας με το ευρώ το 2015, οδήγησε σε δυσανάλογη αύξηση της επιβάρυνσης για τους δανειολήπτες. Στην Ελλάδα, το ζήτημα αφορά περίπου 37.000 δάνεια, συνολικής αξίας σχεδόν 5 δισ. ευρώ, και έχει απασχολήσει τόσο την πολιτεία όσο και τη δικαιοσύνη επί σειρά ετών.
1. Ευρωπαϊκό πλαίσιο
Η προβληματική των δανείων σε CHF δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο. Στην Ουγγαρία και την Κροατία επιβλήθηκαν νομοθετικές λύσεις που μετέτρεψαν υποχρεωτικά τα δάνεια σε τοπικό νόμισμα, μερικές φορές με κρατική επιδότηση. Στη Ρουμανία και την Πολωνία, τα δικαστήρια διαδραμάτισαν κεντρικό ρόλο, κρίνοντας άκυρους όρους σύμβασης ως καταχρηστικούς και οδηγώντας σε μερική απομείωση χρεών. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει τονίσει την ανάγκη προστασίας των καταναλωτών από δυσανάλογους συναλλαγματικούς κινδύνους, αναγνωρίζοντας την άνιση διαπραγματευτική θέση των δανειοληπτών και την κατεπείγουσα ανάγκη για την εξεύρεση λύσης.
2. Η Ελληνική εμπειρία
Στην Ελλάδα, οι συλλογικές αγωγές ενώπιον των δικαστηρίων ανέδειξαν τη δυσχέρεια χιλιάδων νοικοκυριών να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους. Η νομολογία εμφανίστηκε αμφιταλαντευόμενη: ορισμένα δικαστήρια δέχθηκαν ότι οι τράπεζες δεν είχαν ενημερώσει επαρκώς τους δανειολήπτες για τον συναλλαγματικό κίνδυνο, ενώ άλλα έκριναν ότι οι δανειολήπτες είχαν αποδεχθεί εν γνώσει τους τον όρο της ισοτιμίας. Η έλλειψη ενιαίας λύσης διατήρησε την εκκρεμότητα και αύξησε την κοινωνική πίεση.
Ωστόσο πλέον υπάρχουν κάποιες κυβερνητικές προτάσεις.
Τον Ιούλιο του 2025, η ελληνική κυβέρνηση παρουσίασε σχέδιο εξωδικαστικής, εθελοντικής διευθέτησης, με βασικά χαρακτηριστικά:
- Την έκπτωση στην ισοτιμία μετατροπής 10%–25%, ανάλογα με εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια.
- Την μετατροπή του δανείου σε ευρώ με νέο σταθερό επιτόκιο μεταξύ 2,30% και 2,90%, σε τέσσερις κλίμακες.
- Την διατήρηση του εξωδικαστικού χαρακτήρα, χωρίς υποχρεωτική συμμετοχή ούτε των δανειοληπτών ούτε των τραπεζών.
- Την εξαίρεση των δανείων που έχουν ενταχθεί στο σχήμα «Ηρακλής» για τιτλοποίηση μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Η λύση αυτή χαρακτηρίζεται ως «Η πρώτη φορά» που επιχειρείται μια συγκροτημένη πολιτική παρέμβαση στο ζήτημα.
3. Αντιδράσεις και δυσκολίες
Παρά την καινοτομία της πρότασης, οι ενώσεις δανειοληπτών κρίνουν ότι τα ποσοστά έκπτωσης είναι ανεπαρκή σε σχέση με τη ζημία που υπέστησαν οι ίδιοι μετά την ανατίμηση του φράγκου. Παράλληλα, η μη δεσμευτική φύση της ρύθμισης δημιουργεί τον κίνδυνο περιορισμένης συμμετοχής. Επιπλέον, παραμένουν ασάφειες σχετικά με το πώς θα αντιμετωπιστούν τα δάνεια που έχουν ήδη μεταβιβαστεί σε εταιρείες διαχείρισης.
4. Διεθνείς οικονομικές εξελίξεις
Η πορεία της ισοτιμίας CHF/EUR και οι αποφάσεις της Ελβετικής Κεντρικής Τράπεζας αποτελούν κρίσιμες παραμέτρους. Το καλοκαίρι του 2025 η SNB μείωσε το βασικό της επιτόκιο στο 0%. Παρά ταύτα, το ελβετικό φράγκο ενισχύθηκε σημαντικά εντός του 2025, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο τους δανειολήπτες με εκκρεμή υπόλοιπα.
6. Προοπτικές
Το ελληνικό σχέδιο μπορεί να αποτελέσει αφετηρία, αλλά η αποτελεσματικότητά του θα κριθεί από την ανταπόκριση τόσο των τραπεζών όσο και των δανειοληπτών. Εάν η συμμετοχή αποδειχθεί περιορισμένη, δεν αποκλείεται να υπάρξουν τροποποιήσεις ή ακόμη και πιο δεσμευτικές νομοθετικές παρεμβάσεις, ακολουθώντας το παράδειγμα άλλων κρατών-μελών. Παράλληλα, οι εκκρεμείς δικαστικές αποφάσεις, ιδίως σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορούν να επηρεάσουν καθοριστικά τη μορφή της τελικής λύσης.
Εν κατακλείδι η προτεινόμενη ρύθμιση σηματοδοτεί την πρώτη θεσμική προσπάθεια αντιμετώπισης του χρόνιου προβλήματος των δανείων σε ελβετικό φράγκο στην Ελλάδα. Ωστόσο, η μερική ελάφρυνση και η εθελοντική φύση της λύσης αφήνουν ανοιχτά ερωτήματα για την αποτελεσματικότητα και τη δικαιοσύνη της. Η εξέλιξη θα εξαρτηθεί από τρεις συνισταμένες: την εφαρμοστική βούληση του τραπεζικού συστήματος, την κοινωνική πίεση των δανειοληπτών και τις διεθνείς νομισματικές συνθήκες.
